Er zijn in het privaatrecht ook wettelijke bepalingen waarvan men beslist niet mag afwijken.

Wij spreken van dwingend recht.

Spreken partijen onderling bij overeenkomst toch iets anders af, dan is dat nietig( niet geldig).

De wettelijke regel gaat gewoon voor.

De afwijkende bepaling in de overeenkomst word dan buiten beschouwing gelaten.

Regels van dwingend recht spelen een grote rol in rechts gebieden waarbij een sterke en een zwakkere partij in het spel zijn.

Voorbeelden wil het arbeidsrecht, huur van woonruimte en consumenten koop.

Met regels van dwingend recht wil de wetgever voorkomen dat de zwakkere partij (werknemer, huurder, koper) bij het sluiten van een overeenkomst onder druk word gezet van de wederpartij. ( Werkgever,verhuurder, verkoper) zichzelf benadeelt.

Bij het sluiten van een overeenkomst is het voor de partijen van belang te weten welke wettelijke bepalingen van toepassing zijn en vooral of die al dan niet van dwingend recht zijn.

Partijen moeten immers weten welke afspraken welke niet en welke wel rechtsgeldig gemaakt kunnen worden. of een wettelijke bepaling van dwingend recht is, is niet altijd even direct duidelijk.

Vaak staat in een artikel van de desbetreffende afdeling van het BW( burgerlijke wetboek) aangegeven welke artikelen van dwingend recht zijn.